އެއީ ތިކިޖެހި ތާނަ އާއި، ޢަރަބި ތާނަ އާއި ބަތާނަ...

  ހިންދު އެ މާކަނޑުތެރޭ ނަލަ ފެހިރުއް ގިނަ، މަގޭ އުފަންބިމުގެ މިރީތި ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ ސައްތައިން ސައްތަ މުސްލިމު ޤައުމަކަށް ވެފައި އަމިއްލަ ބަހެއްގެވެރި، މުރާލި ބައެއް އުޅޭ ކުދިކުދި ޖަޒީރާ ތަކެއްގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ފެންމީރު ބިންތިރި ގައުމެކެވެ. އެވެރިންގެ އަމިއްލަ ބަހުން މޮށި އުޅޭއިރު އިތުރު ތަޢާރަފެއް ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ. ބަސްމަގުގެ ރިވެތިކަމާއި، ފުރިހަމަކަމާއި، ބަލާޣާތް ތެރިކަމުގެ މިސާލެކެވެ. އެވެރިންގެ އެއްބަޔަކު ވަކި ގޮތަކަށް ވާހަކަ ދެއްކި ކަމުގައި ވިޔަސް އުތުރާއި ދެކުނުން ދިވެހިބަސް ބޭނުން ކޮށް އުޅޭ އަދި ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ބަހުރުވަ ތަފާތުކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މި ދެންނެވި ދިވެހިބަހުގައި އެހެން ބަސްތަކެކޭ އެއްފަދައިން ބަހުގެ ޤަވާޢިދު ތަކާއި ބޭނުންކުރާ ވައްޓަފާޅިއާއި ބޭނުން ކުރެވޭ ޙާލަތްތަކެއްވެސް ވެއެވެ.

ދިވެހިބަހަކީ އެކި ބަސްބަހުން ބަސްތައް ވަދެ އުފެދިފައިވާ ބަހެވެ. އެހެން ކަމުން އެހެން ބަހަކުން އެއްޗެއް ލިޔުމުގައި ބަހުގެ އަސްލު އަޑު މަޚްރަޖުގައި ބޭނުން ކުރާ އަޑު ބޭނުން ކުރުމަށް ދިވެހިބަހުގައި ވަނީ ތާނަ އަކުރުތަކުގައި ތިކިޖެހިފައެވެ. ދިވެހި ބަހުގައި ތިކި ޖެހި ތާނަ ބޭނުން ކުރަނީ ދިވެހި ބަހުގައި ނެތް ބަހެއް އޭގެ މަޚްރަޖުން ނުވަތަ އެބަސް ބޭނުން ކުރެވޭ ގޮތަށް އެހެން މީހަކަށް އަންގައި ދިނުމަށެވެ. މިގޮތަށް ތިކި ޖެހިފައިވަނީ ޢަރަބި ބަހުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ބަސްތަކުގެ އަކުރުތައް ހިމެނޭ އަކުރުތަކުގައެވެ. ދިވެހިންނަކީ އިސްލާމްދީނަށް އުޅެމުންދާ ބަޔަކަށް ވީހިދު މާތްވެގެންވާ ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ރަސޫލާގެ ޙަދީޘް ފުޅުތައް ދިވެހިބަހަށް ތަރުޖަމާ ކުރުމުގައި ޢަރަބި ބަހުގެ ޖުމްލަ އިންނަ ގޮތަށް ނަކަލު ނުކޮށް ލިޔުމުން ވަޤުތު ސަލާމަތް ވުމުގެ އިތުރުން ޢަރަބި ކިޔަން ނޭގޭ މީހުންނަށްވެސް ދިވެހިބަސް ކިޔުމަށް ފަސޭހަވާނެއެވެ.

ތިކި ޖެހި ތާނައިގާ ބޭނުންކުރެވޭ ތިކި ޖެހި ގިނަ އަކުރަކީ ޢަރަބި އަކުރުގެ މަޚްރަޖުގެ އަކުރުތަކެވެ. މިސާލަކަށް "ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އެންމެހާ މަޚްލޫޤުންތައް އެމީހުންގެ ޙިސާބް ބެއްލެވެންދެން ކޮޅަށް ތިބޭ ދުވަހަކީ ޤިޔާމަތް ދުވަސް ކަމުގައި ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ." މި ސާލަކަށް މި ޢިބާރާތުގައި ފާހަގަ ކުރެވިފައިވާ ބަސްތަކަކަކީ ޢަރަބި ބަހުން ދިވެހިބަހަށް އައިސްފައިވާ ބަސްތަކަކަށް ވީހިނދު ދިވެހިބަހުން މިބަސްތައް އޭގެ މަޚްރަޖުން ލިޔެވޭނެ އިތުރު ގޮތެއް ، ތިކި ޖެހި ތާނަ ބޭނުން ނުކޮށް ލިޔުމަކީ ވަރަށް އުނދަގީ ކަމަކަށް ވާނެއެވެ. މި އިބާރާތުގައި އެވާ 'މަޚުލޫޤް' ، 'ޙިސާބް' ، 'ޤިޔާމަތް' ، 'ޞައްލަ' ، ' ޢަލައިހި' އަދި 'ޙަދީޘް' މި ޢަރަބި ލަފްޒުތައް ދިވެހިން ލިޔުމުގައި ތިކިޖެހި ތާނަ ބޭނުން ކުރުމުން ކިޔާ މީހަކަށް އެއީ ދިވެހި ބަހުގެ ލަފްޒުތަކެއް ނޫންކަން ފަސޭހައިން ދެނެގަނެވޭނެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ދިވެހި ބަހުގައި ބޭނުން ކުރާ ލަފްޒަކާއި ޢަރަބި ލަފްޒެއްގެ އަސްލު މާނަ އޮޅުމުގެ ފުރުޞަތުވެސް ހަނިވާނެ މެއެވެ.

ޢަރަބި ދެލަފުޒެއް ކިޔުމުގައި ބޭނުން ކުރާއިރު އަޑުމަޚުރަޖުން ދެ ލަފްޒު ކަމަށް ދެނެގަތުމުގައި ބައެއް ފަހަރު އުނދަގޫވެ މާނަ ތަފާތުވެއެވެ. 'ތަހްލީލް' އާއި 'ތަޙްލީލް' އަށް ވިސްނާލަމާތޯއެވެ. ތަހްލީލް އަކީ ﷲ އަށް ޙަމްދާއި ޘަނާ ދެންނެވުމެވެ. ނަމަވެސް ތަޙްލީލް އަކީ ކަމެއް ނުވަތަ އެއްޗަކާ ބެހޭގޮތުން އިތުރަށް ހޯދާ ހޯދުންތަކެވެ. އެއްވެސް އަޅަކު ﷲ އަށް ތަޙްލީލެއް ނުދަންނަވާނެއެވެ. އަދި ބޮޑުކަމެއް ނުވަތަ އެއްޗަކާބެހޭގޮތުން 'އިތުރަށް ތަހްލީލެއް' ވެސް ނުކުރާނެއެވެ. އެހެން ކަމުން މި ބަސް މިގޮތަށް ބޭނުން ކޮށްފިނަމަ އޭގެ އަސްލު ބުނަން ބޭނުންވާ މާނަ އޮޅި، އަޑުއަހާ ނުވަތަ ކިޔާ މީހަކަށް މާނަ ކުރުމުގައި ގިނަ ގުނަ ދަތިތަކާއި ކުރިމަތިވާނޭ ކަމީ އެއްވެސް ޝައްކެތް އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ.

ތިކިޖެހި ތާނާގައި ބޭނުންކުރާ އަކުރުތަކަކީ ކުރިންވެސް ދެންނެވިފަދައިން ޢަރަބި ބަހުގައި ބޭނުންކުރާ އަލިފު ބާގެ އަކުރުތަކަށް ހެދިފައިވާ އަކުރުތަކެވެ. އެއީ ثޘ، حޙ، خޚ، ذޛ، زޜ، شޝ، صޞ، ضޟ، طޠ، ظޡ، عޢ، غޣ، قޤ، وޥ، އެވެ. އިނގިރޭސީގެ ބައެއް ލިޔުންތަކުން ފެންނަމުންދާ "vision " ވިޜަން އަކީ ޢަރަބި އަކުރުގެ ޛ ނުވަތަ ޜ ގެ މަޚްރަޖުގެ އަޑު އުފެދޭ އަކުރަކަށް ވީހިނދު، ކިޔުމުގައި ބޭނުން ކުރުމަށް އެއަޑު ނެރުމަށް ތާނަ އަކުރާއި މަޚްރަޖުގެ ގޮތުން އެންމެ ގާތްކުރާ އަކުރެއްގައި ތިކިޖެހުމުން، 'ތިކި ޖެހި' ތާނަ ކިޔާ މީހަކަށް އެލަފްޒަކީ ބޭރު ކަރައެއްގެ ލަފުޒެއް ނުވަތަ ބަހެއް ކަން އެނގޭނެއެވެ. ބޭރު ކަރަތަކުން ދިވެހި ބަހުގެ ތެރެއަށް ވަދެ މަސްހުނިވާ މިދެންނެވި ބަސްބަސް، ޢާންމުކޮށް ބޭނުން ކުރަން ފެށުމުން އެ ބަހާއި ގުޅޭ އިތުރު ލަފްޒެއް ނެތުމުން އެއީ ދިވެހި ބަހެއް ކަމުގައި ޤަބޫލުކުރެވި ދިވެހިންގެ ބަސްފޮތުން ޖާގަ ހޯދައެވެ. މިސާލަކަށް ޤައުމު' މިބަސް މިހާރުގެ ދިވެހި ލިޔުންތަކުގައި ލިޔެވިފައި ހުންނަނީ 'ގައުމު' ގެ ގޮތުގައެވެ. އެއީ ޤައުމަކީ ދިވެހިބަހެއް ކަމުގައި ދިވެހިންގެ ގިނަބަޔަކު ޤަބޫލުކުރުމުގެ އިތުރުން ދިވެހިބަހުގައި މި ލަފްޒަށް ބޭނުން ކުރާނެ 'ރީތި ދިވެހިބަހެއް' ނެތުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އަދި ޤައުމެއް ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ލިޔުނަސް އެ ބަހުން ދިވެހިނަށް އިތުރު މާނައެއް ދޭހަނުވާ ބަހަކަށް ވުމުގެ ސަބަބުންވެސް މެއެވެ.

އަރަބި ތާނަ ނުވަތަ ތިކިޖެހި ތާނަ  ކިޔަވައިދެއްވި ދުވަހެއްގައި ޅ. ނައިފަރު މަދްރަސަތުލް އިފްތިތާހުގެ ދިވެހި ކިޔަވައިދެއްވާ މުދައްރިސެއް ދަރިވަރެއް ކުރެން އަހާލި ސުވާލެކެވެ. އަދި ސުވާލުގެ ޖަވާބުގައި ދަރިވަރު ބުނި މަޖާ ޖަވާބެކެވެ.

މުދައްރިސް: "ދިވެހިބަހުގައި ތާނަ ކިޔާ ކިތައް ވައްތަރު އޮންނަކަަން އެނގޭ ކުއްޖެއް ނިކަން ޖަވާބު ދީބަލަ.؟"

މުދައްރިސްގެ ސުވާލު ކަނުލައި އަހަން އިން ދަރިވަރަކު ވިސްނާލަން އިރުކަޮޅަކު އިނދެލާފާ، ކޮޅަށް ތެދުވެ ޖަވާބު ދިނެވެ.

ދަރިވަރު: "މުދައްރިސް.. އަޅުގަނޑަށް އެނގޭ... ތާނާ ގައި ވަނީ ތިން ވައްތަރެއް... އެއީ ތިކިޖެހި ތާނަ އާއި، ޢަރަބި ތާނަ އާއި ބަތާނަ... މީގެ ތެރެއިން ބަތާނަ ފިޔަވާ ކޮންމެ ތާނައެއްވެސް ލިޔާނީ... ނަމަވެސް ބަތާނަ ލާނީ... ރަނގަޅު ދެއްތޯ މުދައްރިސް..."

ދަރިވަރުގެ ޖަވާބާއި މެދު މުދައްރިސަށް ބުނެވޭނެ ވަކި އެއްޗެއް ނެތެވެ. ސަބަބަކީ އޭގައި އެއްވެސް އިތުރެއް ނުވާތީއެވެ. މުދައްރިސް އެއްސެވީ ތާނައިގެ ވާހަކައެވެ. އެހެން ވީމަ ބަތާނަ ވެސް ވާނީ ތާނަ އަކަށް ދޮގެއް ތޯއެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ ޤަވައިދާއި ދިވެހި ބަސްފޮތުގައި ތާނަ އޮންނަ ލަފުޒީމާނަ ތަފާތުވާނެކަން ޔަގީނެވެ. ނަމަވެސް ތާނައިގެ ވައްތަރުތަކެއް އޮންނަ ކަމީ ގިނަ ބޔަކަށް އެނގޭ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.  (ނައިފަރު އަޕްޑޭޓް ނިއުސް ޓީމް) ކޑޒ